Cuộc chạy trốn của Andriy Shevchenko

“Bóng đá cứu rỗi tôi”

Đấy là câu chuyện anh tự kể trong cuốn tự truyện của mình. Năm 1986, Ukraine vẫn là một phần của Liên Xô. Khi nhà máy điện hạt nhân ở Chernobyl phát nổ, nó chỉ cách nơi Shevchenko lớn lên khoảng 200km: “Tôi mới 10 tuổi, tôi yêu bóng đá phát điên và chơi ở mọi nơi, họ đưa tôi đến học viện bóng đá của Dinamo Kiev” – Anh kể lại với Corriere Della Sera.

“Sau đó 4 lò phản ứng hạt nhân phát nổ và họ bắt tất cả chúng tôi, một cách đau đớn, lên chiếc xe bus Liên Xô sắp sẵn và đưa tất cả những đứa trẻ từ 6-15 tuổi đi. Tôi đã phải chạy 1.500km khỏi nhà của mình và phải cứ thế mà sống. Như là trong phim vậy” – Shevchenko kể tiếp. Năm năm sau thảm họa này, Liên Xô sụp đổ, và mọi chuyện bắt đầu xấu đi.

“Trong khu phố tôi sống, mọi thứ cứ vơi dần đi, các bạn bè của tôi sau đó đều chết cả, không phải vì phóng xạ, mà vì rượu, ma túy hoặc các vấn đề liên quan đến vũ khí” – Sheva nói. “Những vết nứt trên bức tường Liên Xô ngày càng toác ra, thế giới mà chúng tôi từng biết cứ thế sụp đổ, và như những người khác, bạn bè tôi không còn tin vào điều gì nữa và cứ thế ra đi”.

Và chốt lại câu chuyện, anh chỉ nói vỏn vẹn một câu: “Chỉ có tình yêu của cha mẹ và bóng đá mới cứu rỗi được tôi”.

Cuốn phim sau đó bắt đầu chạy. Bóng đá đã thay đổi hết cuộc đời của Shevchenko, biến anh thành một ngôi sao hàng đầu thế giới và là niềm tự hào của đất nước. Nhưng đêm qua, bên đường piste, anh đứng đó như một người xa lạ với chính các cầu thủ của mình: trên sân, họ chơi một thứ bóng đá rón rén, dù có lý do là tính toán kỹ thuật để vào vòng knock-out. 

Đội tuyển không sinh khí này, trước người Áo, dường như chẳng đại diện cho cái gì cả: không bản sắc, không quyết tâm. Trong đầu họ đóng đinh dường như đúng một chuyện: cố hòa 0-0, rủi có thua thì cũng đành khấn vái, và đi tiếp theo cách tệ nhất cũng được. Và Shevchenko như một người không còn ký ức về thứ mà anh đã thừa nhận rằng từng cứu rỗi mình: tình yêu bóng đá.

Khi bắt đầu ngồi lên ghế HLV trưởng tuyển Ukraine, Sheva đã mơ tưởng về một ngày xa hơn: “Khi cuộc phiêu lưu của tôi với Ukraine kết thúc, tôi muốn quản lý một câu lạc bộ. Hiện tại, tôi tập trung cho đội tuyển quốc gia nhưng sau đó tôi sẽ cân nhắc và suy nghĩ”. Và đúng là như thế. Ở trận cuối vòng bảng, Sheva dường như không có mặt ở đấy. Anh không truyền đi một tinh thần nào cả.

Nhưng tình yêu dành cho anh ở Ukraine là không thể chối cãi: “Thành thật mà nói, danh tiếng của anh ấy lớn đến mức anh ấy có thể ra tay giết một ai đó và vẫn sẽ là anh hùng của Ukraine. Anh ấy có công lớn với đất nước, và là siêu sao đầu tiên của chúng tôi sau khi độc lập. Giống như Maradona đối với người Argentina” – Ewhen Cymera, một nickname khá nổi tiếng trên diễn đàn CĐV của Ukraine, Donetsk Way, bày tỏ. Màn trình diễn ở UEFA Nations League và đặc biệt là chiến dịch vòng loại EURO 2020 diễn ra rất thuyết phục: Ukraine đứng đầu bảng đấu có Bồ Đào Nha và Serbia, đánh bại cả hai trên sân nhà.

Khi Sheva bị nghi ngờ 

Sheva đã loại bỏ những cầu thủ lớn tuổi không còn khát khao, bổ sung Ruslan Malinovskyi (Atalanta), Roman Yaremchuk (Gent) và đặc biệt là ngôi sao Olesandr Zinchenko (Man City) làm nòng cốt mới, và Ukraine đã có lúc chơi thứ bóng đá được xem là “gợi nhớ Valeriy Lobanovskyi”, người thầy cũ của Shevchenko, cũng là một tượng đài của bóng đá châu Âu lẫn Ukraine.

Những ký ức Ukraine ấy vẫn vấp phải nghi ngờ. Cầu thủ từng giành Quả bóng Vàng 2004 là một trong những biểu tượng của đất nước lúc này, nhưng không ngăn nổi những chỉ trích nhắm vào anh. Khi đất nước đang ở vào giai đoạn tìm kiếm lại căn tính Ukraine, thì Sheva bị cho là không có khả năng nói tiếng Ukraine tốt. Anh nói thông thạo tiếng Anh, Nga và Ý, nhưng một cuộc họp báo bằng tiếng Ukraine thì Sheva chỉ biết cười trừ, và bảo nó sẽ “sớm” diễn ra. 

Khi được hỏi về danh tính của mình, Shevchenko từng nói với Guardian: “Tôi sống ở London, vợ tôi là người Mỹ, các con tôi mang hai quốc tịch, nhưng sâu thẳm tôi vẫn là người Ukraine”. Anh được cho là đã gặp vợ mình, siêu mẫu người Mỹ gốc Ba Lan Kristen Pazik, sau một buổi tiệc của Armani, thương hiệu quần áo ưa thích của Sheva. Shevchenko cũng thích chơi golf sau thời gian rảnh rỗi, ngoài bóng đá. Hiện tại, anh là một con người của toàn cầu hóa.

Chủ nghĩa dân tộc thì lại có ý nghĩa lớn, trong những trận bóng đá ở cấp độ quốc gia. Ở đó, các cầu thủ không chỉ chơi bóng như những người chuyên nghiệp, mà còn đại diện cho đồng bào của mình. Ở đó, họ được trao cho một căn tính tập thể, ngoài năng lực và tính cách cá nhân.

Ít nhất là đêm qua, Shevchenko và các cầu thủ của anh đã gây thất vọng. Có thể Ukraine vẫn sẽ đi tiếp, nhưng thứ bóng đá họ chơi đã không đại diện cho một cái gì cả. Thất bại không hẳn là vấn đề. Mọi thứ vẫn sẽ tiếp tục, và 90 phút thất vọng hôm nay vẫn có thể được sửa sai. 

Nhưng khác với bóng đá cấp CLB, một khi anh đến đây mà quên đi tính đại diện về bản sắc này, và chuyện về cậu bé Ukraine đã đến tận đây trong khi các bạn bè đồng trang lứa đã rời bỏ cuộc đời là một việc khó đến như thế nào, thì ít nhất là đêm qua, anh có thể mất ngủ, vì sự vô nghĩa của lối chơi nửa vời. Sheva hẳn hiểu rõ, bóng đá của dân tộc anh, bao gồm cả chính cuộc đời anh nữa, không phải là một câu chuyện dễ dàng ra sao.

Con người được cứu rỗi bởi những thứ ý nghĩa, và bóng đá cũng có thể là một phần trong đó, dù nhiều người vẫn sẽ cố tình đánh giá thấp nó, lúc này hay lúc khác.